Πέμπτη 19 Αυγούστου 2010

Σκοτάδι στην Επίδαυρο

Τι κάνει μια θεατρική παράσταση επιτυχημένη; Να μια καλή ερώτηση με δύσκολες απαντήσεις. Προσοχή, δεν ρωτάω τι κάνει μια θεατρική παράσταση καλή ή εμπορικά επιτυχημένη. Όταν μιλάω για επιτυχημένη παράσταση, εννοώ μια παράσταση η οποία δείχνει σεβασμό στο κείμενο, στο κοινό, αλλά, πάνω απ’όλα καταφέρνει να μεταφέρει το “όραμα” του σκηνοθέτη αυτούσιο στον υποψιασμένο θεατή.

Χωρίς να έχω εντρυφήσει στο ζήτημα, μπορώ να φέρω στο μυαλό μου πολλές παραμέτρους οι οποίες θα πρέπει να ικανοποιηθούν για να υπάρξει ένα επιτυχημένο αποτέλεσμα. Η απόδοση του κειμένου, η διδασκαλία των ηθοποιών, η χρήση του σκηνικού χώρου, η χρήση οπτικοακουστικών τεχνασμάτων για την ισχυρότερη εντύπωση του μηνύματος ή της ψυχολογικής κατάστασης των ηρώων και, φυσικά, η σκηνική τοποθέτηση των ηθοποιών.

Η παράσταση του Οθέλλου που ανέβηκε από την βερολινέζικη Schaubuhne, σε σκηνοθεσία Τόμας Οστερμάγιερ, στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου ήταν, σχεδόν, επιτυχημένη. Και λέω σχεδόν γιατί κάποια από τα προαναφερθέντα στοιχεία δεν ικανοποιήθηκαν πλήρως. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή.

Ο Οστερμάγιερ δεν διάβασε το σαιξπηρικό δράμα ως μια τραγωδία αντιθέσεων (μαύρο-άσπρο, καλό-κακό, αρσενικό-θηλυκό κλπ). Μπορώ να πω ότι δεν το διάβασε καν ως τραγωδία, και αυτό είναι το πρώτο από τα στοιχήματα που κέρδισε. Σε ένα σκηνικό όπου κυριαρχεί το νερό (μαύρο ή σκοτεινό, διαλέγεις και παίρνεις) όλοι οι ήρωες στέκονται ίσοι, σχεδόν μονίμως πάνω στη σκηνή, με μόνο διαχωρισμό τους τους τίτλους που τους απονέμονται. Ο Οθέλλος, πιο λευκός κι από την Δυσδαιμόνα, βάφεται μαύρος στην αριστουργηματική αρχική σκηνή, ντυμένη με μια, οριακά, τελετουργική μουσική, στην οποία παρακολουθούμε, χωρίς ίχνος προκλητικότητας, το σκανδαλώδες ζεύγος να ολοκληρώνει την πρώτη νύχτα του γάμου. Όταν επανεμφανιστεί θα είναι πάλι λευκός, ντυμένος στην επίσης λευκή ναυτική στολή του.

Ο Ιάγος, ντυμένος κι αυτός στα λευκά, κινείται αποκλειστικά και μόνο στο φως. Η γνωστή σκοτεινή φιγούρα του απόλυτου κακού δεν έχει καμμιά θέση σε μια απογυμνωμένη από μανιχαϊστικά στοιχεία παράσταση. Ένας βαθειά πληγωμένος άνθρωπος είναι ο Ιάγος και τίποτα παραπάνω. Σκοτεινό αντικείμενο του πόθου του δεν είναι μόνο η θέση του υπασπιστή, η οποία στο μυαλό του δικαιωματικά του ανήκει, αλλά και μια θέση στην καρδιά του ατρόμητου μαυριτανού στρατηγού. Γι’αυτό δεν σταματάει τις δολοπλοκίες του όταν ο πρώτος στόχος έχει πια επιτευχθεί. Η ολοκλήρωση του σχεδίου του απαιτεί και την εξόντωση της αγνής και προκλητικής αγάπης του πρωταγωνιστικού ζευγαριού.

Αν υπάρχει μια “ύβρις” στο έργο, αυτή είναι ο έρωτας. Όχι ο έρωτας των ποιητών και των εφηβικών όρκων, αλλά ο βίαιος, σαρκικός έρωτας. Ο ασίγαστος πόθος και το αβάσταχτο πάθος. Από την πρώτη ερωτική συνεύρεση των δύο εραστών ως την, σαν βίαιη ερωτική σκηνή, τελευταία και φονική, τα πάντα διαχέονται από έναν, σχεδόν, ωμό ερωτισμό. Οι γυναίκες φοράνε προκλητικά ρούχα και κάθονται με τα πόδια ανοιχτά, οι άντρες είναι οριακά αμφισεξουαλικοί, κάποιοι από τους διαλόγους συμπληρώνονται από ερωτική προσομοίωση, η γιορτή για την αποβίβαση στην Κύπρο υπονοείται ότι καταλήγει σε ένα μεγάλο όργιο, η ίδια η Κύπρος, μέσω των προβαλλόμενων στο video wall εικόνων, συνδέεται με το Las Vegas και όλα αυτά υπό τους ήχους μιας “παγανιστικής” αφρο-βαλκανικής τζαζ μουσικής (εκπληκτική δουλειά από τους The Polydelic Souls, όποιος ξέρει κάτι παραπάνω ας μου πει κι εμένα).

Συμπαραστάτες του σκηνοθέτη τους, οι ηθοποιοί της παράστασης, έδωσαν ένα πραγματικό ρεσιτάλ. Ένα πραγματικά δεμένο σύνολο χαρισματικών ανθρώπων (ξεχώρισε λόγω και του ρόλου του ο Στέφαν Στερν ως Ιάγος) έπαιξαν με τους ρόλους τους, αλλά και με το κοινό. Άλλο ένα κερδισμένο στοίχημα. Η υποκριτική έδωσε τη θέση της στο παιχνίδι. Χωρίς ευκολίες και χωρίς να εκχυδαΐσουν το κείμενο απάλλαξαν την παράσταση από το βάρος των γνωστών τραγικών ερμηνειών και απέδωσαν τέλεια την ελαφρότητα του παιχνιδιού ανάμεσα στους ήρωες αλλά και, ίσως κυρίως και, ανάμεσα σε αυτούς και το κοινό.

Κάπου εδώ, όμως, έρχεται ο αρχικός προβληματισμός. Εξαιρετική η παράσταση, σίγουρα, και, ίσως, μια από τις καλύτερες που έχω δει στη ζωή μου, όμως έπρεπε να παιχτεί στην Επίδαυρο; Δεν αναφέρομαι στην ιερότητα του χώρου, μακριά από μένα τέτοιες αηδίες, αλλά στην οικονομία του χώρου. Ο γερμανός σκηνοθέτης, είτε από επιλογή είτε επειδή είναι έξω από την κουλτούρα του, αγνόησε τις παραμέτρους που ορίζει το ανοιχτό θέατρο και έστησε μια παράσταση κλειστού χώρου. Είναι γνωστό ότι ο Τσέχωφ έγραφε τα έργα του έχοντας στο μυαλό του τη σκηνή του Θεάτρου Τέχνης της Μόσχας. Ο Οστερμάγιερ δεν “μετέφρασε” το έργο του Σαίξπηρ έχοντας στο μυαλό του τη σκηνή του θεάτρου της Επιδαύρου. Το εικαστικό αποτέλεσμα ήταν άψογο, αλλά αν εξαιρέσεις το τελευταίο μισάωρο που εκτυλίχτηκε στο ημίφως, η σκηνή ήταν αμέτοχη της παράστασης.

Εν κατακλείδι, υπέροχη παράσταση, όμως ευελπιστώ ότι θα μπορέσω να ταξιδέψω στο Βερολίνο αυτόν τον Νοέμβρη, ούτως ώστε να την δω όπως πρέπει.

23 σχόλια:

ΦΟΥΛΗ είπε...

και να-ταν μόνο στην Επίδαυρο το σκοτάδι!!!
Καλώς ήρθες.....

Venea είπε...

Σε γενικές γραμμές να πω πως προτιμώ τις πιο κλασικές εκδοχές αλλά αυτό δεν σημαίνει πως αρνούμαι να δω και κάτι διαφορετικό.
Έτσι όταν έπεσε η πρόταση από έναν φίλο δέχτηκα αμέσως.
Μετά σκέφτηκα τη γλώσσα. Δεν πολυσυμπαθώ καθόλου τα γερμανικά αλλά το αποτέλεσμα τελικά ήταν ιδιαίτερα δυναμικό και δεν με χάλασε καθόλου. Φυσικά έχανες κάποια πράγματα διαβάζοντας τους υπέρτιτλους, ειδικά αν ίχες ξεχάσει και τα γυαλιά σου...

Οι ηθοποιοί πολύ καλοί αλλά την διαφορά όμως την έκανε ο Stefan Stern (Ιάγος) όπως ανέφερες και εσύ. Rerspect!! Εξαιρετικός αν και κάπου στη μέση τον χάσαμε λιγάκι από θέμα ήχου.

Η μουσική...απλά ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΗ. Τόσες μέρες προσπαθώ να βρω κάτι για τους The Polydelic Souls, αλλά δεν μπορώ να βρω τhν παραμικρή αναφορά. Για μουσικό κομμάτι δεν το συζητάμε...τίποτα απολύτως.
Ας βοηθήσει κανένας χριστιανός.....

Όσο για την σκηνοθεσία...οι γνώσεις μου δεν είναι και τόσο καλές αλλά μου άρεσε η ιδέα
του μαύρου νερού.Κάπου διάβασα πως ήταν υποτίθεται πετρέλαιο?!? Προτιμώ την ιδέα του σκοτεινού νερού. Σκοτεινά ανθρώπινα συναισθήματα... πάθος, ζήλια, ρατσισμός, ανταγωνιστικότητα, έρωτας, κακία...
Πρόσεξες πως το νερό ήταν στο μέγιστο του ύψος, μόνο στην αρχή και στο τέλός; Στις δύο σκηνές που υπήρχε το κρεβάτι ουσιαστικά;
Πάθος-Έρωτας, Ζήλια-Φόνος ;; Τα άκρα ίσως;
Εντύπωση μου έκανε και η χρήση του βίντεο...στις δυνατές στιγμές να μπορείς να δεις κοντινά πλάνα
των προσώπων των ηθοποιών.

Τώρα για το αν ταιριάζει στον χώρο της Επιδαύρου ή όχι. Μάλλον θα μας πεις τον Νοέμβρη αφού το παρακολουθήσεις και στο Βερολίνο, στο χώρο του πλέον! :) Περιμένουμε και δεύτερη ανάρτηση λοιπόν!

Sorry για το σεντόνι! :(

Manouli είπε...

Δεν τον είδα, αλλά άκουσα ότι ήταν φοβερή παράσταση. Και από τα λεγόμενά σου, επιβεβαιώνεται ξανά.

Λοιπόν, άρχισε να μαζεύεις υποψηφίους για το ταξίδι σου στο Βερολίνο. Θα σου βγει και πιο οικονομικό το εισητήριο!

Εγώ είμαι μέσα.

amalthia είπε...

δεν έχω πάει ποτέ Επίδαυρο,δεν έχω παρακολουθήσει ποτέ καμία άξια αναφοράς θεατρική παράσταση,δεν ξέρω απο τέχνη παρόλο που το επιθυμώ.

δεν είμαι ρηχή,ειλικρινείς είμαι.γνωρίζω όμως κάτι..ότι διάβασα μια τύπου κριτική χωρίς φόβο και πάθος,εκφέρεις την προσωπική σου άποψη,δομημένη σωστά(με παραδείγματα και συγκεκριμένες αναφορές) και με κάνεις να ήθελα να είχα δει την παράσταση για να κάνουμε εναν ωραίο διάλογο.

ναι,όπως προείπα δεν ξέρω να κρίνω αλλά θα μιλούσα ως ανίδεη..θα μου το συγχωρούσες πιστεύω.

John D. Carnessiotis "Asteroid" είπε...

Θα πω μόνον ότι η αφήγησή σου με κέρδισε - διάβασα απνευστί το κείμενο όλο και το απήλαυσα!
Σχεδόν σαν να ήμουν εκεί...

Βερολίνο για θέατρο, ε; Ζηλεύω!
;-)

mahler76 είπε...

πραγματικά θα ήθελα να το δώ και σε θέατρο κλειστού χώρου για να δώ την αντίθεση. Εξαιρετικό το κείμενό σου. Καλή σου μέρα.

s_pablo είπε...

@Φούλη

Παντού σκοτάδι;;;;;

Καλημέρα...

@Venea

Σιγά το σεντόνι. Η χρήση του video δεν ήταν και τόσο πρωτοποριακή. Υποψιάζομαι ότι η επιλογή τόσο μεγάλων οθονών έγινε για τους δύσμοιρους φτωχούς σαν εσένα κι εμένα που καθόμασταν στα ορεινά.

s_pablo είπε...

@Μανούλι

Λες να κάνουμε εκδρομή; Δεν είναι κακή ιδέα...

@Αμάλθεια

Να πας Επίδαυρο του χρόνου και να δεις και καμμιά καλή παράσταση. Όπως λέει και ένας καλός σκηνοθέτης του θεάτρου μας, ο Στάθης Λιβαθηνός, στο θέατρο δεν πηγαίνουμε για να μας πουν πόσο καλοί είμαστε, αλλά για να γίνουμε καλύτεροι.

Τώρα τα πέρι γνώσεων, στην τέχνη, τα βράζω και κάνω σούπα. Πιστεύεις ότι εγώ, που όλο μιλάω, ξέρω τίποτα;

s_pablo είπε...

@Αστεροειδή

Ζηλεύεις; Κάτσε να πάω πρώτα, γιατί τα πράγματα είναι δύσκολα.

Α, και δεν δικαιούσαι να ομιλείς. Όλο βόλτες στις Νέες Υόρκες και τις Σαβάνες μου είσαι και ζηλεύεις εμένα;

@Μάλερ

Το έμαθα ότι ήσουν κι εσύ εκεί. Αν τα καταφέρω θα σε ενημερώσω...

My little Prince ♕ Nikolas είπε...

καλέ τι κάνεις? σε πεθύμησα
γυρίσαμε γυρίσαμε?

Ανώνυμος είπε...

κοίτα να δείς που ήμουν σίγουρη οτι είχα σχολιάσει εδώ *κοκκινίζει απο ντροπή* μα σε διάβασα,είπα θα σχολιάσω,και...

...ου γαρ έρχεται μόνον... ;)

KitsosMitsos είπε...

Ανάλυση που πραγματικά βρίσκει στόχο...

Skouliki είπε...

για μενα 2 συστατικα ειναι το κλειδι
το να με κρατα σε ενδιαφερον και η φαντασια

καλησπερα

JK O SΚΡΟΥΤΖΑΚΟS είπε...

ΕΠΕΣΤΡΕΨΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΑΡΚΕΤΗ ΑΠΟΥΣΙΑ ΔΙΑΚΟΠΩΝ ΚΑΙ ΕΙΠΑ ΝΑ ΠΕΡΑΣΩ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΓΙΑ ΝΑ ΕΥΧΗΘΩ ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ ΚΑΙ ΚΑΛΟ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ ΑΠΟ ΑΥΡΙΟ.ΧΑΙΡΟΜΑΙ ΠΟΥ ΣΕ ΒΡΙΣΚΩ ΚΑΛΑ.

amalthia είπε...

...και μετά λένε οτι εγώ αργώ να γράψω...

Mamouli είπε...

Πού είσαι εσύ αγόρι μου χαμένο;

Ανώνυμος είπε...

Ελπίζω να είσαι καλα!

Σε ψάχνουμε!

Δώσε σημεία ζωής σε παρακαλώ!

Ανώνυμος είπε...

..........?

Ανώνυμος είπε...

μα πού είσαι?

και πήγες Βερολίνο αυτόν τον Νοέμβρη?

amalthia είπε...

επ..ακόμα σκοτάδι έχει?

όλα καλά?
(είμαστε κομμάτι πιεστικοί ε?συγγνώμη εκ των προτέρων...)

Ανώνυμος είπε...

*κίχλη χτυπάει νευρικά τα δάχτυλα στο τραπέζι*

Ανώνυμος είπε...

Καλή χρονιά να έχεις, με υγεια και αγάπη!

Αν και μας ξέχασες...

Δε πειραζει, να εισαι καλά!

Ανώνυμος είπε...

:(((((((((((((((((